De omgeving van Ieperstraat, Bruggestraat en Markt na de brandbombardementen van mei 1940. (Stadsarchief Tielt)
Elke vijf jaar organiseert het West-Vlaams Archievenplatform een rondreizende tentoonstelling met reproducties uit de rijke collecties van de West-Vlaamse archiefdiensten. In 2020-2021 staat de materiële oorlogsschade van de beide wereldoorlogen centraal, waarbij naast de schadeomvang, ook de administratieve afhandeling en wederopbouw worden belicht. Verhalen uit heel West-Vlaanderen op reproductiepanelen worden in een unieke tentoonstelling aangevuld met originele documenten uit het Tieltse Stadsarchief.
Verwoestende gevolgen
De dodentol van de Eerste Wereldoorlog in West-Vlaanderen is alom gekend. Maar wist je dat er maar liefst 41.301 West-Vlaamse woningen helemaal verwoest werden? Dat was bijna de helft van alle verwoeste huizen in heel België.
Ook de Tieltse regio ontsprong de dans niet, met her en der gevolgen van beschietingen en bombardementen bij het begin van de bezetting en bij de bevrijding. Toen leden ook heel wat landbouwers schade, wanneer hun akkers en weilanden het strijdtoneel werden van de terugtrekkende Duitse en oprukkende Franse soldaten.
Maar vooral aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd Tielt zwaar getroffen. De laatste meidagen van 1940 werd het centrum hard getroffen. De Sint-Pieterskerk verloor haar volledige dak en de noordwestelijke kant van de Markt werd herschapen in een ruïne. Ook de Sint-Janstraat en de stationsomgeving deelden in mei 1940 letterlijk in de brokken. In de drie laatste zomermaanden van de Tweede Wereldoorlog volgde een nieuwe golf van bombardementen en beschietingen. In totaal werden in WO II maar liefst 101 Tieltse huizen compleet vernield, 173 woningen zwaar beschadigd en 2.093 panden licht beschadigd.
Een foto van café De Botermarkt op de Markt uit 1950, voor de heropbouw. (Stadsarchief Tielt)
Ook de deelgemeenten hadden heel wat telwerk na de Tweede Wereldoorlog. Zo stelde de burgemeester van Aarsele in 1945 vast dat op zijn grondgebied zes huizen compleet vernield waren en 31 woningen zwaar en 275 licht beschadigd waren. Daarnaast ging heel wat openbaar domein verloren: de Aarseelse gemeenteschool deelde dat lot met de Tieltse gemeenteschool op de Lakenmarkt. Ook de optelsom van het aantal straten en voetpaden, kapotgereden door tanks of door de aanleg van loopgraven en schietputten, liep in de tientallen kilometers.
Recent opgedoken foto’s van de verwoestingen na mei 1940 aan de gemeenteschool in Aarsele in de Schoolstraat. (Stadsarchief Tielt)
De heropbouw bood ook kansen. Op de Tieltse Markt werden voor het eerst stedenbouwkundige voorschriften toegepast, die opgesteld waren door de Brusselse urbanist Paul Lebon. Hierdoor kwam er een breder kruispunt van Bruggestraat en Markt en werd de stijl van het westelijk woonblok strikt gelijkaardig. De administratie had ook heel wat lessen getrokken uit de afwikkeling van de oorlogsschade van de Eerste Wereldoorlog zodat de heropbouw, deels gefinancierd door het geallieerde Marshallplan, ook in het Tieltse merkelijk vlotter verliep dan na de Eerste Wereldoorlog. Niettemin duiken in de bouwaanvragen van de late jaren vijftig nog regelmatig dossiers op met de vraag tot goedkeuring van het definitief herstel van oorlogsschade of de vervanging van noodbarakken.
De tentoonstelling is toegankelijk van 8 tot 30 mei, elke woensdag-, zaterdag- en zondagnamiddag van 14 tot 17 uur en is enkel toegankelijk na reservatie via deze link.
De organisatie is in handen van Stad Tielt, West-Vlaams Archievenplatform WAP, Provincie West-Vlaanderen en Tieltse Gidsenkring.